ngơ ngơ

Vỉa hè. Sáng nay đưa mẹ cháu đi ăn sáng rồi ngồi uống cafe vỉa hè. Thần ra 1 lúc thì bố cháu muốn nói, vừa nói vừa nghĩ về cái sự việc tại sao dân ta lại thích ngồi cafe vỉa hè. Bây giờ mẹ con cháu đang ngủ trưa nên bố cháu ghi lại đây.

Tại sao người ta lại thích ngồi ở vỉa hè hơn là vào trong nhà, nhìn chung? Nhớ mấy cậu Lào tâm sự hồi mới sang Vn rất ngạc nhiên khi người Vn ngồi ở vỉa hè nhiều như thế. Châu Âu cũng có cái kiểu này nhưng không giống Vn ta. Bây giờ trước khi suy luận thì đầu tiên phải khảo sát qua hiện trạng đã. Người ta đã ngồi ở vỉa hè như thế nào?

Thường thì người ta nếu đi với bạn sẽ luyên thuyên đủ chuyện, nhưng cộng dồn đại đa số lại thì có vẻ người ta thường...nghệt ra, vô định, mơ màng. Nói chung trông hơi ngố. 1 chú Hàn quốc có thắc mắc "Sao người trẻ Vn rỗi rãi thế, không chịu làm việc gì cả." Ừa, chúng ông có hùng hục cùng cục như chúng mày đâu. Bọn cục thường sến. Thằng ác chính ra là thằng hèn nhát. Đại để theo các nhà phân tâm học thì thế, nhưng không phải chuyện hôm nay.

Người ta nghệt ra được vì người ta cảm thấy yên tâm với môi trường xung quanh. 1 sự an toàn, thoải mái. Không gian trong nhà khép kín quá, định dạng người ta rõ quá nên người ta không thích. Ở vỉa hè họ tìm thấy 1 sự lưỡng lự nước đôi lý tưởng: 1 kiểu không gian mở espace ouvert. Người ta có cái hậu cảnh nền là không gian trong kia để dựa lưng, có vài người đồng cảm làm 1 cộng đồng và người ta nắm trong tầm mắt sự chuyển động của cuộc sống dưới đường. 1 sự cô đơn tương đối: anh vừa vẫn là anh yên ổn, ấm áp như hồi còn là bào thai trong lòng mẹ, anh lại vừa cảm thấy mình vẫn giữ được liên lạc với dòng đời ngoài kia-con người ta sợ nhất là sự lạc lõng, ra ngoài tiến trình, ở bên lề xã hội. Thật hóm hỉnh: anh không muốn ra bên lề xã hội nên anh ghé vào lề đường nhìn xã hội. Đôi khi anh đọc báo.

Câu hỏi tiếp theo sẽ là: vậy tại sao chỉ VN mới có việc này (đấy là giả định thế chứ tớ tin còn vài nước khác cũng thế). Có 2 ý.

Thứ nhất là nó phù hợp với tâm tư văn hoá người việt nông nghiệp ta. Vừa duy trì được cái cảm thức gắn bó với cộng đồng nhỏ, với ngôi nhà vừa giữ được cái đặc tính bán cởi mở của 1 xứ ngã ba đường văn hoá trên bán đảo Đông Dương.

Thứ 2 nó liên quan đến những nguyên do khởi đầu có gắn cụ thể với lịch sử tiến trình đô thị hoá của Hà nội. Khi nào người ta bắt đầu ở vỉa hè? Từ khi có vỉa hè, tức là cùng với sự hình thành và phát triển của khu 36 phố phường. Sự hình thành không gian các căn nhà ống kéo dài đa chức năng: bên ngoài là thương mại, bên trong sản xuất, trong nữa là để ở đã tạo điều kiện hình thành nên chức năng hỗn hợp năng động của không gian đường phố đô thị. Gian bán hàng mặt phố là 1 kiểu không gian bán công cộng: sở hữu tư nhưng chiếm dụng lại do nhiều người khai thác trong ngày. Đồng thời tồn tại quá trình tư dụng hoá không gian công. Cái thói đấy của dân ta thì từ lâu rồi "Thằng Tây nó tiến thì mình lại lùi". Lại nhớ chuyện bà ngoại kể ngày xưa đi thái thịt chia cỗ cho làng ngoài đình, người ta thường dùng 1 cái hũ sành úp ngược để bên cạnh dùng gại dao thái thịt. Thực ra để thỉnh thoảng cho trộm 1 miếng vào trong :)

Thì rồi thằng Tây nó sang thì ta mới có cafe để uống và vỉa hè để dùng. Người Pháp quy hoạch khu phố cổ và tạo quỹ đất để làm vỉa hè. Chứ trước kia chúng ta đi lại nhung nhăng giữa đường chứ thèm vào vỉa hè à? Đường ta rộng thênh thang ta bước. Đường ta ta đi mà. Lúc này thì cái văn hoá giao tiếp cộng đồng đa năng và sôi động trên các tuyến phố đã phát triển lắm rồi. Vỉa hè thành nơi hàng phố giao tiếp với khách và giao tiếp với nhau. Khu 36 phố phường trước đây hình thành trên cơ sở mỗi phường là 1 kiểu làng phát triển 2 bên đường với 2 cái cổng 2 đầu, ngày mở tối đóng. Nên khi các căn nhà ống phát triển và lấp đầy các lô đất thì đường phố là không gian giao tiếp chính.

Cũng lưu lại 1 chuyện khá hay về quản lý ĐT của người Pháp: họ mở đường nhưng không giải toả nhiều. Thay vào đó họ quản lý XD rất chặt, hễ muốn Xd cải tạo thì mời anh tự động lùi lại vài thước. Thế là đường rộng dần ra theo thời gian, thêm vỉa hè mà vẫn nhấp nhô, tự phát sinh động như ngày nào.

Và chúng ta thì mang trong mình 1 nền văn hoá vỉa hè ngơ ngơ :)